شناخت اكوسيستم و انواع آن
شناخت اكوسيستم و انواع آن
|
چرخه زندگي و موازين زيست محيطي، مجموعه اي از تمامي كائنات را در برگرفته و آن چنان آنها را در ارتباط تنگاتنگ با يكديگر قرار داده كه ريزترين دانه خاك، ملايم ترين باد، چكيدن قطره اي آب و يا جرقه اي آتش در آن مي تواند نقش تعيين كننده داشته باشد. انسان، زمين، آسمان، اقيانوس، كوير، جنگل، تالاب و ... هر كدام چنان ضمانت كننده بقا و ادامه حيات ديگري است كه گويي از سلاله يكديگر سرشته شده اند. كوچكترين تخريب در مرحله اي از چرخه طبيعي محيط زيست چه بسا با خود عظيم ترين اختلالات را در اين سازماندهي طويل و گسترده به همراه داشته باشد. لازمه حفظ و حمايت از اين چرخه به منظور سالم زيستن و تضمين تداوم و بقاي آن، نياز به شناخت همه جانبه از محيط زيست و هر آنچه كه به آن مربوط است، دارد. در اين ميان اكوسيستم ها در طبيعت نقش بزرگي ايفا مي كنند كه در اين مقاله به تعريف و تبيين علمي آن پرداخته شده است. |
|
|
|
|
اكوسيستم بستگي نزديكي با محيط زيست دارد، براي
آن كه بتوان درك بهتري از محيط زيست و انواع آن داشت، آگاهي يافتن از اكوسيستم
ضروري است. در ضوابط و مقررات ملي و بين المللي زيست محيطي نيز به اين نكته توجه
شده است و در كنار محيط زيست از اكوسيستم نيز سخن به ميان آمده است. خاستگاه
اكوسيستم دانشي بنام اكولوژي (Ecology) يا
بوم شناسي است كه ابزار علمي شناخت محيط زيست طبيعي نيز محسوب مي شود.
تعريف
اكوسيستم Ecosystem
از
آنجا كه واژه هاي علمي اصولاً داراي معاني لغوي و اصطلاحي هستند وبراي ورود به نقش
موضوعات مربوط به آنها ابتدا بايد از اين معاني آگاهي پيدا كرد، بنابر اين پيش از
آن كه نقش و منزلت اكوسيستم در مقررات
زيست
محيطي مورد بررسي قرار گيرد، لازم است كه در آغاز به بررسي معاني دوگانه ياد شده
پرداخت.
اكوسيستم:
لغتي است كه از دو كلمه (اكو) و (سيستم) تشكيل شده و از يك صفت و يك اسم ساخته شده
است. اكو (ايكوس) به معناي مسكن، خانه، محل زندگي و سيستم به معناي نظام است، پس
در لغت مي توان اكوسيستم را نظام محل زندگي (اعم از جاندار و بي جان) ناميد.
اكوسيستم
يك نظام اكولوژيك است و به منزله يك واحد اساسي در اكولوژي به شمار مي رود، در
قالب عبارات گوناگون تعريف شده است. اكوسيستم مجموعه جان دار و غير جان دار محيط
در يك ناحيه معين است كه در چرخه اي، به ساختن و مبادله مواد غذايي و انرژي مشغول
هستند، به عبارت ديگر در هر ناحيه اي از طبيعت كه موجودات زنده و عوامل غير جاندار
محيط در حال تعادل و تاثير متقابل بر روي يكديگر بوده و به مبادله مواد بين يكديگر
مشغولند، يك نظام اكولوژيك يعني اكوسيستم وجود دارد.
انواع
اكوسيستم
درباره
اكوسيستم، طبقه بندي هاي گوناگوني از سوي متخصصين به ويژه دانشمندان علوم زيستي و
بيولوژي ارائه و براي آن انواع مختلفي ترسيم شده است. به برخي از اين موارد به طور
خلاصه اشاره مي شود.
اكوسيستم
خشكي: كه در بسياري از
موارد به آن »بيومز« Biomes نيز
گفته مي شود. اين نوع از اكوسيستم خود نيز داراي شاخه هاي مختلفي است، مانند
اكوسيستم جنگل، اكوسيستم مرتع، اكوسيستم كوير، بيابان، حيات وحش و مانند آن.
اكوسيستم
دريايي: اين
نوع از اكوسيستم نيز داراي شاخه هاي فرعي متعدد است. از جمله اين شاخه ها مي توان
از اكوسيستم آب هاي شيرين، اكوسيستم درياها، درياچه ها، مرداب ها، باتلاق ها و
مانند آن نام برد.
اكوسيستم
هاي بزرگ و اكوسيستم هاي كوچك بر حسب سطح گستره اكوسيستم طبقه بندي مي شوند.
اكوسيستم
هاي بزرگ مانند اقيانوس ها، جنگل ها، كويرهاي بزرگ، و اكوسيستم هاي كوچك مانند
قسمتي از يك كوير يا جنگل و يا يك استخر، يك مزرعه و يا يك گل خانه هستند.
اكوسيستم
هاي باز و بسته كه بر مبناي شكل ظاهري، اعمال و مانند آنها طبقه بندي مي شوند.
اكوسيستم
هاي طبيعي از نظر وضعيتي كه دارند ممكن است برهم خورده يا برهم نخورده باشند. به
آن بخش از سيستم طبيعي كه بشر با استفاده و برخورداري از وسايل يا فن آوري در آن
تصرف كرده و شكل آن را تغيير داده، اكو سيستم هاي برهم خورده گفته مي شود. حتي
اقداماتي مانند رفت و آمد، لگدمال كردن، ريختن زباله و مانند آنها نيز سبب به وجود
آمدن اين گونه از اكوسيستم هاست.
آلودگي
و اثرات اكولوژيكي
از
نظر تاريخي، تخريب مستقيم زمينه هاي فيزيكي و سيستم هاي بيولوژيكي همراه با آن،
بيشترين عوامل تغييرات زيست محيطي بوده اند. با اين حال با انقلاب صنعتي و
تكنولوژيكي در مقياس وسيع، انسان مقادير زيادي انرژي و مواد را مصرف كرده و به
محيط زيست جاري مي كند. مواد استخراجي، تصفيه شده و پس از تبديل به محصولات مصنوعي
در هوا، آب و زمين رها مي شود. بسياري از اين محصولات فرعي و يا مواد زايد بي
نهايت سمي است و در شرايطي كه احتياط هاي لازم و كافي در مورد آنها اعمال نشود، مي
توانند اثرات مخربي بر محيط زيست وارد آورند.
ظرفيت
اكوسيستم در حل مواد زايد بستگي به مشخصات اكو سيستم و ماهيت و غلظت آن مواد دارد.
محيط هاي زيستي گرم و مرطوب معمولاً بيشترين ظرفيت را در تبديل مواد دارند و
پراكندگي انرژي مواد (آلي و غير آلي) در آنها متفاوت و سريع است. مناطق سرد و خشك
كمترين ظرفيت را از اين نظر دارند.
مواد
تجزيه پذير يا غير سمي (آلي و غير آلي) به شرط اينكه ميزان ورودي آنها از حد تجزيه
پذيري و پراكندگي فراتر نرود در محيط زيست طبيعي تجزيه مي شوند. اما در مورد مواد
تجزيه ناپذير (همچون فلزات و عناصر كمياب، آفت كش ها و مواد راديواكتيو) به علت
اين كه اين مواد يا تجزينه نمي شوند و يا به آهستگي توسط فرآيندهاي طبيعي قابل
تجزيه هستند، در طول زمان انباشته مي شوند. علاوه بر اين در بيشتر مواقع اين مواد
با ساير مواد شيميايي موجود در محيط زيست تركيب شده و تركيبات سمي و خطرناك تري را
ايجاد مي كنند.
